Προς τη δόξα...

Ανατολία, 1921
Βαδίζουν προς το άγνωστο. Θύματα όχι μιας ένδοξης Μεγάλης Ιδέας αλλά μιας πολιτικής τάξης μη ικανής σε στρατιωτικό και διπλωματικό πεδίο.
Μόνοι. Χωρίς συμμάχους απέναντι στις εθνικιστικές στρατιές του Κεμάλ, εφοδιασμένες με ολοκαίνουρια ρώσικα όπλα από το Λένιν δεν έχουν καμία ελπίδα νίκης.
Όμως θα μείνουν στην ιστορία. Όχι σαν ιμπεριαλιστές. Σαν απλοί Έλληνες που πολέμησαν για το όνειρο του Ελληνισμού. Για το Νέο Βυζάντιο. Για μια Ιδέα που υπήρχε και υπάρχει ακόμα στις καρδιές των Ελλήνων. Γιατί ένα έθνος δε μάχεται μόνο για την επιβίωσή του αλλά και για τα όνειρά του. Και τα όνειρα δε χάνονται όσο τα πιστεύουν οι άνθρωποι...

Το χρέος του Ιστορικού

 Βασίλης Δ.Παπαγιαννίδης

Είναι εύκολο να γράψεις ένα ιστορικό γεγονός της αρχαίας ή μεσαιωνικής ιστορίας. Και όταν λέω εύκολο δεν εννοώ πως η έρευνα που θα κάνεις είναι εύκολη αλλά το ότι δεν απαιτεί «τόλμη» καθώς τα γεγονότα στα οποία αναφέρεσαι είναι τόσο παλιά που η κοινωνία τα αγνοεί.

Αντιθέτως, προκύπτει σοβαρό ζήτημα με τη νεώτερη ιστορία. Στην ελληνική περίπτωση η δυσκολία ξεκινά το 1821 αλλά κυρίως το 1915 και κορυφώνεται το 1940-41, 1944 και 1946-49.

Η δυσκολία δεν βρίσκεται στην εύρεση πηγών [που είναι άφθονες στη νεώτερη ιστορία σε αντίθεση με την αρχαία και βυζαντινή αλλά στην «τόλμη» που απαιτείται για τη συγγραφή γεγονότων επί των οποίων υπάρχει προκατάληψη και το φαινόμενο της «Ιερής Αγελάδας».

Τι είναι το φαινόμενο αυτό: Η αγιοποίηση προσωπικοτήτων σε τέτοιο βαθμό ώστε και η παραμικρή αναφορά σε κάτι αρνητικό να προκαλεί αντιδράσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ε.Βενιζέλος και σε μικρότερο βαθμό ο Κ.Καραμανλής.

Δεν λέω πως οι Ιερές Αγελάδες δεν έχουν κάνει καλό. Απλά λέω πως κάθε ιστορική προσωπικότητα κάνει και καλά πράγματα αλλά και λάθη. Και αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να τα ζυγίζουμε όλα και να καταλήγουμε στο τελικό συμπέρασμα.

Ένας ιστορικός αλλά και κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος έχει το δικαίωμα να εκτιμά μια προσωπικότητα της ιστορίας. Δεν έχει όμως το δικαίωμα να θεοποιεί ανθρώπους . Στην ιστορία η θεοποίηση  ανθρώπων κάνει σοβαρή ζημιά στην αλήθεια.  Αυτό το ρόλο τον παίζει η θρησκεία και όχι η ιστορία. Σαφώς και ο ιστορικός μπορεί να πιστεύει σε κάποια θρησκεία ή δόγμα. Ωστόσο στη συγγραφή του έργου του δεν πρέπει να θεοποιεί.

Θέλει, λοιπόν, τόλμη να μιλήσεις για γεγονότα επί των οποίων έχει διαμορφωθεί ένα κοινωνικό στερεότυπο. Πριν το 1974 απαγορευόταν να πεις πως ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έκανε αντίσταση. Μετά το 1981 απαγορευόταν να πεις πως ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν έκανε αντίσταση.

Αυτές βέβαια οι αντιλήψεις δε βοηθούν την εύρεση της αλήθειας αλλά τη δυσκολεύουν. Και δυστυχώς η ιστορία γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης στα χέρια πολιτικών που δεν διστάζουν να την προσαρμόζουν στα μέτρα τους.

Εκτός από τις Ιερές Αγελάδες έχουμε και τις αμφιλεγόμενες προσωπικότητες: ανθρώπους που για μια μερίδα ανθρώπων είναι ημίθεοι και για άλλη μερίδα ανθρώπων κοινοί εγκληματίες και εφιάλτες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα στην Ελλάδα σήμερα είναι ο Μεταξάς, τον οποίο οι δεξιοί θεοποιούν και οι αριστεροί υβρίζουν και ο Α. Βελουχιώτης όπου συμβαίνει το αντίστροφο.

Αυτά τα φαινόμενα σπανίζουν στην παλαιότερη ιστορία όπου οι προσωπικότητες προσεγγίζονται με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα.

Από την άλλη έχουμε και τα γεγονότα επί των οποίων προκαλείται διαίρεση των ανθρώπων ως προς την προσέγγιση του ίδιου του θέματος: για παράδειγμα το 1944 στην Αθήνα σημειώθηκε μια αιματηρή κομμουνιστική ανταρσία ή μια αποτυχημένη προσπάθεια του λαού να κερδίσει την ελευθερία του; Το 1946-49 είχαμε έναν συμμοριτοπόλεμο που προκλήθηκε από ξενοκίνητους κομμουνιστές ή έναν εμφύλιο όπου οι κομμουνιστές προσπάθησαν να διώξουν τους ξένους και τους μοναρχοφασίστες  ώστε να ελευθερωθεί η χώρα και να εφαρμοστεί η λαοκρατία;;;

Προφανώς και απάντηση σωστή ή λάθος δεν υπάρχει. Ο κάθε ιστορικός αλλά και ο κάθε πολίτης έχει διαφορετική άποψη και μπορεί να «έρθει και στα χέρια» με όποιον έχει την αντίθετη άποψη. Θα είχε, όμως, ενδιαφέρον το τι θα γράψουν γι’αυτά οι ιστορικοί σε 500 χρόνια. Ίσως να μπορέσουν να αποδώσουν την αλήθεια με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα.

Από την άλλη αξίζει να αναφέρουμε τον Εθνικό Διχασμό (1915-1917) όπου επικράτησε η αντίληψη πως ο Βενιζέλος έκανε όλα τα σωστά και ο Κων/νος όλα τα λάθη. Κάτι τέτοιο είναι ανεπίτρεπτο να συμβαίνει και η ευθύνη των ιστορικών είναι τεράστια. Αγιοποιούν μια μεγάλη προσωπικότητα δαιμονοποιώντας  μια άλλη μεγάλη προσωπικότητα που απλά ήρθε σε σύγκρουση με την πρώτη. Είναι λογικό να ασκηθεί σφοδρή κριτική σε όποιον ιστορικό τολμήσει αναθεώρηση της περιόδου αυτής.

Για να ολοκληρώσω θα πω το εξής: η ιστορία δεν είναι παραμύθι. ΔΕΝ έχει καλούς και κακούς. Έχει παίκτες. Άλλοι κερδίζουν άλλοι χάνουν. Είτε θεωρούνται καλοί, είτε κακοί πρέπει να ερευνώνται  οι προσωπικότητές τους στο σύνολο τους και όχι εν μέρει.

Η κοινωνία απλά ακολουθεί τις υποδείξεις πολιτικών που έχουν υποκαταστήσει το ρόλο των ιστορικών. Αυτό πρέπει να σταματήσει και να επικρατήσει η Πλατωνική «Δικαιοσύνη»: ο καθένας να επιτελεί τον κοινωνικό του ρόλο χωρίς να μπαίνει σε ξένα χωράφια. Άλλωστε όλα τα ψέματα τελειώνουν. Και η ιστορία είναι σκληρός και τελικός κριτής…

Η Πολιορκία της Κιχόν,1936

 Του Βασίλη Παπαγιαννίδη

Στις 17 Ιουλίου του 1936 εκδηλώθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ισπανία. Ένα μεγάλο μέρος των αξιωματικών και του στρατού προσχώρησε στους κινηματίες ενώ ένα μικρότερο μέρος παρέμεινε πιστό στην Κυβέρνηση της Μαδρίτης. Η Κυβέρνηση ήταν αριστερή και είχε προκύψει το Φεβρουάριο του 1936. Ωστόσο στη χώρα επικρατούσε τρομερή πόλωση μεταξύ δεξιών και αριστερών

Η κατάσταση χειροτέρεψε όταν η αριστερή κυβέρνηση προσπάθησε να απομακρύνει την εκκλησία και την επιρροή της καθώς οι οπαδοί και των δυο στρατοπέδων διεκδικούσαν την άσκηση εξουσίας.στην Ισπανική κοινωνία, μια ιδιαίτερα θρησκευόμενη και συντηρητική κοινωνία.

Η αφορμή δόθηκε στις αρχές Ιουλίου όταν η αριστερή πολιτοφυλακή δολοφόνησε τον φιλομοναρχικό πολιτικό Κάλβο Σοτέλο, απαντώντας στη δολοφονία ενός αριστερού αξιωματικού. Μέσα στη βουλή η κομμουνίστρια βουλευτής Ντολόρες Ιμπαρούρι, γνωστότερη ως Πασιονάρια, είπε τότε  "Ένας φασίστας λιγότερος" ωθώντας στα άκρα την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα. 'Ετσι στις 17 Ιουλίου ξέσπασε κίνημα των αξιωματικών για ανατροπή της αριστερής Κυβέρνησης. Αμέσως διαμορφώθηκαν στη χώρα δυο στρατόπεδα: οι Δημοκρατικοί (κατ'ουσίαν οι αριστεροί-πιστοί στην Κυβέρνηση) και οι Εθνικιστές (οι δεξιοί που τάχθηκαν με τους κινηματίες.

Το κίνημα των αξιωματικών επικράτησε σε ορισμένες περιοχές της χώρας αλλά όχι στην Πρωτεύουσα, την Καταλονία και την Κανταβρική Ακτή.

Η πόλη Κιχόν είναι η μεγαλύτερη πόλη της επαρχίας των Αστουριών, μιας παραδοσιακά αριστερής περιοχής με ορυχεία στα οποία είχε εκδηλωθεί εξέγερση εργατών το 1934 την οποία κατέστειλε ο στρατηγός Φράνκο. Οι εργάτες, οι αναρχικοί και οι αριστεροί της περιοχής εξοπλίστηκαν σχημάτισαν σώματα στρατού και δήλωσαν πίστη στην Κυβέρνηση της Μαδρίτης μπαίνοντας στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών.

Ωστόσο αν και οι Αστουρίες προσχωρούσαν μαζικά στους Δημοκρατικούς, η ολιγάριθμη φρουρά της Κιχόν και ο στρατιωτικός διοικητής των Αστουριών Αντώνιο Πινίλλα δήλωσαν πίστη στους Εθνικιστές αξιωματικούς αναγνωρίζοντας αυτούς πλέον ως κυβέρνηση της Ισπανίας. Η φρουρά με 600 στρατιώτες κλείστηκε στο στρατώνα Σιμάνκα της Κιχόν περιμένοντας βοήθεια από τους Εθνικιστές. Οι Δημοκρατικοί περικύκλωσαν το φρούριο και στις 19 Ιουλίου του 1936 ξεκίνησε η πολιορκία.

Οι αμυνόμενοι ήταν ανένδοτοι και αρνούνταν να συζητήσουν θέμα παράδοσης παρόλο που τους τελείωναν τα εφόδια. Ο Δημοκρατικός διοικητής Μανουέλ Οτέρο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει απειλές εναντίον του Πινίλλα για να παραδοθεί. Διέταξε να φέρουν έξω από τον πολιορκούμενο στρατώνα το μικρό γιό του και του ζήτησαν να παραδοθεί για να σώσει το παιδί του. Ο Πινίλλα έβαλε την ιδεολογία του πάνω από την οικογένειά του και το παιδί του εκτελέστηκε.

Οι Εθνικιστές δεν μπορούσαν να σώσουν τη φρουρά της Κιχόν καθώς οι δυνάμεις τους μόλις περνούσαν από την Αφρική στην Ανδαλουσία ενώ η Κιχόν βρίσκεται βόρεια στην Κανταβρική Ακτή δυτικά της χώρας των Βάσκων. Ουσιαστικά, λοιπόν, ο Πινίλλα δεν είχε πολλές ελπίδες σωτηρίας.

Οι πολιορκητές αξιοποίησαν τους εργάτες των ορυχείων και τοποθέτησαν εκρηκτικά διαλύοντας τις όποιες οχυρώσεις των αμυνόμενων. Έτσι στα μέσα Αυγούσου πέτυχαν να ανατινάξουν το στρατώνα με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η άμυνα.  Στις 19 Αυγούστου ο Πινίλλα βλέποντας τα πάντα να έχουν χαθεί έδωσε την τελευταία του εντολή. Έστειλε ραδιοφωνικό μήνυμα στο καταδρομικό των Εθνικιστών "Ναύαρχος Κερβέρα". Η εντολή ήταν να ανοίξει πυρ με τα πυροβόλα κατά του στρατώνα της Κιχόν που έπεφτε στα χέρια των εχθρών. Το πλοίο άνοιξε πυρ και στις φλόγες και τις εκρήξεις έχασαν τη ζωή τους ο Πινίλλα, οι τελευταίοι υπερασπιστές του στρατώνα και αρκετοί πολιορκητές.

Επρόκειτο για μια ένδοξη πράξη αλλά και τραγική ταυτόχρονα. Η Κιχόν βρισκόταν πλέον στα χέρια των Δημοκρατικών και της κυβέρνησης της Μαδρίτης και θα χρειαζόταν ένας χρόνος για να την πάρουν πίσω οι Εθνικιστές...


Βιβλιογραφία:
Ισπανικός Εμφύλιος, A.Beevor
Η Ισπανική Εποποιία, Κ.Τσοπάνης
Ο Ισπανικός Εμφύλιος, Ranzato Gabriele

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΟΧΙ

του Βασίλη Δ.Παπαγιαννίδη
Ξημερώματα Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940
Το αυτοκίνητο του Εμμανουέλε Γκράτσι σταμάτησε στις 3 τα ξημερώματα μπροστά στο παλιό αρχοντικό του Δικτάτορα Μεταξά στην Κηφισιά.  Ο Γκράτσι στο βιβλίο του "Η Αρχή του Τέλους" γράφει: Την καθορισμένη ώρα δέκα περίπου λεπτά πριν από τις 3, ο Στρατιωτικός ακόλουθος, ο διερμηνέας και εγώ φθάσαμε στην καγκελλόπορτα της μικρής βίλλας, όπου έμενε ο Πρωθυπουργός. Ο comm.De Santo είπε στον φρουρό να ειδοποιήσει τον Πρωθυπουργό ότι ο Πρέσβυς της Ιταλίας επιθυμούσε να γίνει δεκτός για μία άκρως επείγουσα ανακοίνωση. Ο φρουρός άρχισε να κτυπά ένα ηλεκτρικό κουδούνι που επικοινωνούσε με το εσωτερικό του σπιτιού, αλλά το υπηρετικό προσωπικό κοιμόταν. Περιμέναμε για μερικά ατελείωτα λεπτά μπροστά στην καγκελλόπορτα. Μες την βαθειά σιωπή της νύκτας ακουγόταν το γαύγισμα ενός σκύλου.
Χτυπάει πρώτη φορά την πόρτα. Τίποτα. Δεύτερη. Τρίτη... Τελικά κατά τον Γκράτσι ξύπνησε από τα χτυπήματα του κουδουνιού ο ίδιος ο Μεταξάς που διέταξε τον αρχιφύλακα να ανοίξει. Ο αρχιφύλακας που φρουρούσε το Μεταξά είχε το επίθετο Τραυλός (αναφέρεται στο ημερολόγιο του Μεταξά). Από την άλλη ο Μεταξάς αναφέρει στο ημερολόγιο του πως ο Τραυλός μπήκε στο υπνοδωμάτιο και τον ξύπνησε.
Όπως και αν έγινε ο Γκράτσι μπαίνει στο σπίτι και τον υποδέχεται ο Μεταξάς. Ο Μεταξάς φοράει τις πιτζάμες και τη ρόμπα από πάνω. Ο Γκράτσι γράφει πως η ρόμπα ήταν σκουρόχρωμη και μάλλινη ενώ το νυφικό μετριότατο-εννοώντας όχι ιδιαίτερα χλυδάτο.
Κάθονται στο σαλονάκι, "ένα μεσοαστικό, μικρό σαλονάκι" κατά τον Γκράτσι.
Ο Μεταξάς φοράει τα γυαλιά του και διαβάζει το τελεσίγραφο που του δίνει ο Πρέσβης. Τα χέρια του, κατά τον Γκράτσι, τρέμουν ελαφρά. Όχι κάτι παράξενο αν αναλογιστεί κανείς πως κοντεύει τα 70 ο Μεταξάς.
 Αφού το διαβάζει απαντά: "Allors c' est la guerre" (Επομένως έχουμε πόλεμο)Ο Γκράτσι χαρακτηρίζει τη φωνή του Μεταξά καθώς μίλησε, λυπημένη αλλά σταθερή. Το "σταθερή" ίσως χαρακτηρίζει και τη θέληση του Μεταξά αφού ήταν προετοιμασμένος μέρες για το συμβάν αυτό.
Στη συνέχεια ο Μεταξάς είπε στον Γκράτσι πως ακόμα και αν ήθελε να επιτρέψει την είσοδο στους Ιταλούς ήταν αδύνατο να έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία σε τρεις ώρες (προθεσμία που έθετε το τελεσίγραφο). Ο Γκράτσι επέμενε πως δεν είναι αδύνατον. Ο Μεταξάς ρώτησε τότε ποια είναι τα στρατηγικά σημεία που θέλουν να καταλάβουν οι Ιταλοί, και ο Γκράτσι δήλωσε άγνοια. Τότε ο Μεταξάς απάντησε πως η Ελλάδα ήθελε να μείνει ουδέτερη αλλά πλέον κάτι τέτοιο είναι αδύνατο αφού πρέπει να υπερασπιστεί τα πάτρια εδάφη και ο πόλεμος βαρύνει αποκλειστικά την Ιταλική Κυβέρνηση.
Παρά ένα ακόμα αίτημα του Πρέσβη να δεχτεί τα ιταλικά αιτήματα, ο Μεταξάς τον συνόδευσε προς τη έξοδο και του είπε "Vous etes les plus forts..." (Είσαστε πιό δυνατοί), δείχνοντας έτσι πως ήταν πλέον σε πόλεμο η Ελλάς με την Ιταλία.
Ο Γκράτσι έφυγε ταπεινωμένος. Με σκυμμένο κεφάλι και γεμάτος ντροπή. Γράφει χαρακτηριστικά πως ήταν η πρώτη φορά που μίσησε το επάγγελμά του. Χαρακτηριστικό το απόσμασμα:
φάνου γέροντος, ο οποίος επροτίμησε την θυσίαν αντί της υποδουλώσεως. Έφυγα ταπεινωμένος και με σφιγμένην την ψυχήν από μίσος προς το επάγγελμά μου».
Στο παραπάνω απόσπασμα φαίνεται έντονα και ο θαυμασμός του Γκράτσι για τον 70χρονο Μεταξά.
Έτσι τέλειωσαν όλα. Ή μάλλον ξεκίνησαν όλα...


Βιβλιογραφία:
 Αρχή του Τέλους, Ε.Γκράτσι
 Ημερολόγιο Ι.Μεταξά
 http://tro-ma-ktiko.blogspot.gr/2012/10/blog-post_559.html

Ιστορικές Ταινίες

71 INTO THE FIRE

Κορεάτικη πολεμική ταινία του 2010 που έχει ως θέμα την αντίσταση 71 μαθητών-στρατιωτών στους βορειοκορεάτες εισβολείς στο Γυνάσιο Θηλέων της πόλης Πο Χανγκ το 1950. Πολύ καλές πολεμικές σκηνές και ενδιαφέρον σενάριο.

1612

Όταν το 1605 δολοφονείται ο τσάρος Φιοντόρ Γκουντούνωφ οι Πολωνοί τοποθετούν έναν δικό τους άνθρωπο στο θρόνο και όταν πεθαίνει αυτός προσαρτούν τη Ρωσία. Όμως οι Ρώσοι θα αντισταθούν και το 1612 θα τους εκδιώξουν και θα κάνουν τσάρο έναν Ρώσο:το Μιχαήλ Ρομανώφ. Ο Αντρέι είναι ο νεαρός πρωταγωνιστής που θα πολεμήσει τους Πολωνούς εισβολείς για τα μάτια της όμορφης τσαρίνας...

Πολύ καλή περιπέτεια με φανατασία αλλά και ιστορικά στοιχεία από τη Ρωσία του 2007.

THE GREAT RAID

Φιλιππίνες 1945. Οι Ιάπωνες εισβολείς διατηρούν ένα τεράστιο κολαστήριο-στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Καμπανακουάν όπου βασανίζουν αιχμαλώτους πολέμου. Λίγοι Αμερικάνοι πεζοναύτες μαζί με Φιλιπινέζους αντάρτες θα αναλάβουν να απελευθερώσουν τους κρατουμένους του στρατοπέδου σε νυχτερινή καταδρομική επίθεση.

Αμερικάνικη ταινία του 2005 που είναι εξαιρετικά ακριβής ιστορικά και με πολύ καλή σκηνοθεσία.

TAE GUK GI

Κορεάτικη πολεμική ταινία του 2004. Ίσως η κορυφαία πολεμική ταινία των τελευταίων ετών. Δυο αδέλφια από τη Σεούλ στρατεύονται το 1950 στο νοτιοκορεάτικο στρατό. Όμως τα πράγματα έρχονται έτσι ώστε τελικά ο ένας εντάσσεται στο βορειοκορεάτικο στρατό και έρχεται αντιμέτωπος με τον αδελφό του στο πεδίο της μάχης...

Πολύ σκληρές σκηνές βίας.

1920 Battle of Warsaw

Όταν οι Μπολσεβίκοι επικρατούν στη Ρωσία αποφασίζουν υπό τον Λένιν να επεκταθούν και στην Ευρώπη με στόχο την παγκόσμια επανάσταση. Πρώτος στόχος: η Πολωνία.

Η ταινία είναι πολωνική του 2011 και αφηγείται την ηρωική νίκη των Πολωνών απέναντι στους Μπολσεβίκους το 1920.